ورنی بافی، محصول بومی آذربایجان بوده و هنوز دارای رونق و خواستار فراوانی است. ورنی عمدتاً در قشلاق عشایر کوچ‌رو که حجم کاری کمتری دارند، به وسیله زنان و دختران بافته می‌شود. به همین سبب بیشتر نقوش و رنگ‌آمیزی ورنی‌های بافته‌شده در میان عشایر کاملاً متأثر از فرهنگ، باور و روحیات آن‌ها و در میان روستاییان، متشکل از موتیف‌های روستایی، ثابت و شناخته شده است که در قالب نقشه‌های شکسته و هندسی متصور می‌شود.

خاستگاه اصلی این صنعت، منطقه عشایری آذربایجان بوده که از آنجا به دیگر مناطق گسترش یافته است. ورنی ارسباران محصولی مناسب برای صادرات غیرنفتی استان است.

این نوع زیرانداز بدون پرز بوده و نقش‌اندازی در آن به وسیله پودهایی انجام می‌شود که به دور چله حلقه زده می‌شوند، ورنی ظاهر متفاوتی با گلیم دارد و به دلیل تجمع اضافه پودها در پشت‌کار زیراندازی تک‌رو به شمار می‌آید.

در بافت ورنی از مواد اولیه محلی همچون تارهای پنبه‌ای، پشمی و ابریشمی برای چله و خامه پشمی و ابریشم دست ریس محلی برای پود استفاده می‌شود.

در ورنی‌های نفیس و مرغوب، خامه به شیوه گیاهی رنگ‌رزی می‌شود، ولی از انواع خامه رنگ‌رزی شده شیمیایی نیز برای بافت انواع ورنی باکیفیتی نازل‌تر استفاده می‌شود.

بافت ورنی از سه قسمت حاشیه، متن یا زمینه اصلی و ترنج تشکیل می‌شود، در توضیح این سه قسمت می‌توان گفت؛ حاشیه از اجزای اصلی نقشه ورنی بوده است و همانند چهارچوب یا قابی دور متن اصلی را احاطه کرده است، حاشیه خود از چهار قسمت به نام‌های لور، زنجیره، حاشیه کوچک و حاشیه بزرگ تشکیل شده است، متن یا زمینه اصلی به فضای داخلی محصور بین قسمت‌های مختلف حاشیه ورنی، متن یا زمینه ورنی گفته می‌شود، متن بیشترین حجم و فضای ورنی را به خود اختصاص می‌دهد و متناسب با نگاره‌ها و نقوش پیاده شده در آن نقش یا طرح‌های مختلف به خود می‌گیرد، ترنج طرح یا بخش میانی ورنی را تشکیل می‌دهد و معمولاً با اشکال هندسی مختلف مانند دایره، لوزی، بیضی و انواع دیگر ضلعی نقش زده می‌شود.

ورنی در اندازه‌های مختلفی نظیر ورنی قالیچه با ابعاد ۱۲۰*۲۵۰ سانتیمتر، ورنی کناره با ابعاد ۱۲۵*۳۲۰ سانتیمتر ، ورنی پشتی با ابعاد 70*100 سانتیمتر 60*90 سانتیمتر، ورنی قالی با ابعاد 200*300 سانتیمتر، ورنی زرع و نیم (جفت) با ابعاد 115*160 سانتیمتر و ورنی کناره بزرگ با ابعاد 150*320 سانتیمتر بافته می‌شود.

مهارت ورنی بافی 19 اسفند سال 88 به شماره ثبت ۸۸ در فهرست آثار میراث ناملموس کشور به ثبت رسید و به دنبال اجرای این هنر بی‌نظیر در منطقه ارسباران طی سال 1399، شهر ملی ورنی به مرکزیت شهرستان اهر در فهرست شهرهای ملی صنایع‌دستی کشور به ثبت رسید.

تاکنون 52 اثر از تولیدکنندگان ورنی آذربایجان‌شرقی موفق به دریافت نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی شده‌اند که از این میان پنج اثر از هنرمندان نامی این استان حمید کاظم نیا، محمدقلی آقایی و مرسل مردادی موفق به دریافت مهر اصالت بین‌المللی شده‌اند.

* گزارش از نویده رئوف فرد

انتهای پیام/